Chorwacka peka – sekret tradycyjnego pieczenia pod żarem
Czym jest peka? Krótka historia tradycji
Chorwacka peka to jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli kulinarnych tego słonecznego kraju. To nie tyle konkretna potrawa, ile metoda przygotowywania jedzenia, wywodząca się z dawnej tradycji bałkańskiej. Nazwa „peka” odnosi się zarówno do samego dania, jak i charakterystycznej, żeliwnej pokrywy w kształcie dzwonu, która stanowi serce tej techniki. Pieczenie pod żarem pod gołym niebem dawniej stanowiło normę ze względu na brak nowoczesnych kuchni, dzisiaj – to sposób na pielęgnowanie lokalnej tożsamości i okazja do spotkań przy wspólnym stole.
Magia pieczenia pod żarem
Sekret tkwi w prostocie
Największym sekretem peki jest absolutna prostota – zarówno pod względem używanych składników, jak i sposobu ich przygotowania. Prezentuje kuchnię opartą na naturze i cierpliwości. Mięso (bardzo często jagnięcina, cielęcina, ewentualnie drób lub owoce morza) wraz z sezonowymi warzywami układa się na niskim, metalowym talerzu, całość przykrywa się szczelną, żeliwną kopułą, a następnie zasypuje gorącym popiołem z paleniska.
Peka krok po kroku
-
Wybór składników
Najczęściej używa się świeżych, lokalnych produktów: aromatyczne ziemniaki, cebula, papryka, pomidory oraz czosnek stanowią doskonałe uzupełnienie dla mięsa. Opcjonalnie dodawane są rozmaryn, liść laurowy lub inne bałkańskie przyprawy. -
Przygotowanie naczynia
Metalowy talerz lub okrągła misa stanowi solidną podstawę. Istotna jest czystość oraz niewielka ilość oleju lub oliwy, aby nic nie przywarło. -
Przygotowanie paleniska
Na ognisku rozpala się twarde, najlepiej liściaste drewno, które podczas żarzenia daje dużo gorących węgli i popiołu – to od nich zależy równomierne pieczenie. -
Przygotowanie i układanie warstw
Mięso kroi się na większe kawałki, przyprawia i układa razem z grubszymi warzywami, a całość polewa odrobiną oliwy. -
Pieczone pod kopułą
Najważniejszy moment – przykrycie potrawy metalową pokrywą i szczelne zasypanie jej żarem oraz popiołem. Przez około 1,5-2 godziny peka piecze się powoli w wysokiej temperaturze, zachowując soczystość i aromaty.
Efekt końcowy
Potrawa przygotowana w ten sposób cechuje się niezwykłą miękkością mięsa, delikatnością ziemniaków i niesamowitym przenikaniem się smaków. Wszystko okraszone jest lekko dymnym aromatem, niemożliwym do uzyskania w piekarniku czy na grillu.
Gdzie spróbować peki w Chorwacji?
Lokalne konoby i agroturystyki
Najlepszym miejscem do spróbowania autentycznej peki są rodzinne konoby – niewielkie restauracje, często prowadzone od kilku pokoleń. Tu peka najczęściej zamawiana jest „na telefon” – właściciele proszą o wcześniejszą rezerwację (minimum kilka godzin), gdyż jej przygotowanie wymaga czasu i cierpliwości.
Niezapomnianych doznań dostarczają także gospodarstwa agroturystyczne, zwłaszcza na wyspach Dalmacji (np. Brač, Hvar czy Korčula) oraz w regionie Imotski lub wokół Zadaru. Tamtejsza peka łączy w sobie lokalne składniki z gościnnością gospodarzy.
Najpopularniejsze wersje peki
- Mięsna (mięso jagnięce, cielęce lub drób) z warzywami
- Rybna (np. z ośmiornicą lub rybami morskimi)
- Z mieszanką owoców morza
Niezależnie od wybranej wersji, każda smakuje wyśmienicie i różni się od siebie w zależności od regionu i rodzimych receptur.
Czy można przygotować pekę w domu?
Alternatywy dla żeliwnej kopuły
Prawdziwa peka wymaga specjalnych naczyń i dostępu do paleniska na świeżym powietrzu. Jeśli nie mamy takiej możliwości, można spróbować domowej wersji:
- użyj żeliwnego garnka z pokrywką (np. typu dutch oven)
- potrawę włóż do dobrze nagrzanego piekarnika (220°C przez 15 minut, a następnie 160-170°C przez 2 godziny)
- najlepiej użyć mięsa z kością i dużych kawałków warzyw, aby zachować strukturę dania
Oczywiście, efekty nigdy nie będą identyczne jak przy pieczeniu pod żarem, ale aromaty i konsystencja będą satysfakcjonujące.
Przepis na domową pekę
Składniki:
- 1 kg mięsa (jagnięcina, cielęcina lub kurczak)
- 0,5 kg ziemniaków
- 2 duże cebule
- 2 papryki
- 3-4 ząbki czosnku
- garść pomidorków koktajlowych
- sól, pieprz, oliwa z oliwek
- świeży rozmaryn i liść laurowy
Wykonanie:
- Mięso pokrój na większe kawałki, dopraw solą, pieprzem, oliwą i ziołami.
- Warzywa pokrój w grubsze cząstki i poukładaj razem z mięsem w naczyniu żeliwnym.
- Dodaj czosnek i przyprawy, wymieszaj całość, a następnie szczelnie przykryj.
- Piecz przez 2 godziny w piekarniku rozgrzanym do 170°C, na końcu możesz odkryć na 15 minut w celu uzyskania chrupiącej skórki.
Tradycja, która łączy
Chorwacka peka to nie tylko kulinarna ciekawostka, ale przede wszystkim element lokalnej kultury i sposób na celebrowanie wspólnego czasu. To technika, która przetrwała próbę czasu, będąc jednym z najważniejszych dań podczas rodzinnych uroczystości, świąt i spotkań z przyjaciółmi.
Peka to również wizytówka chorwackiej gościnności, a doświadczenie jej smaku z oryginalnego paleniska pod gołym niebem na długo zapada w pamięć wszystkim podróżującym przez Dalmację.
Podsumowanie
Ci, którzy odwiedzają Chorwację po raz pierwszy, bardzo często zakochują się nie tylko w malowniczych krajobrazach czy błękicie Adriatyku, ale także w niepowtarzalnym smaku i zapachu potrawy wypiekanej “pod żarem”. Zaplanowanie wizyty w lokalnej konobie lub choćby samodzielna próba jej przygotowania stanowi wyjątkową podróż przez smaki dalmackiej kuchni, która na długo pozostanie w sercu i pamięci.