Bakalar na bijelo – jak przygotować świątecznego dorsza po chorwacku, przystosowanego do polskich składników
Tradycja Bakalar na bijelo – świąteczny dorsz z Chorwacji
Bakalar na bijelo to jedno z najważniejszych dań na wigilijnym stole w Dalmacji oraz innych regionach Chorwacji. Charakterystyczny smak suszonego dorsza połączony z aromatem oliwy, czosnku i ziemniaków sprawia, że potrawa ta często pojawia się również podczas innych ważnych uroczystości rodzinnych. W polskich warunkach przygotowanie bakalaru jest jak najbardziej możliwe – wystarczy zastosować odpowiednie zamienniki i kilka trików, które sprawią, że chorwacki smak zostanie zachowany.
Czym jest bakalar na bijelo?
Krótka historia i znaczenie potrawy
Bakalar, czyli suszony dorsz, dawniej był podstawą kuchni śródziemnomorskiej, szczególnie w okresach postnych. W Chorwacji danie to serwuje się głównie podczas Bożego Narodzenia, Wielkanocy, a także na liczne imieniny i święta rodzinne. „Na bijelo” oznacza „na biało” — ryba przygotowana jest z dodatkiem ziemniaków, czosnku i oliwy, bez czerwonych sosów.
Dlaczego bakalar jest tak wyjątkowy?
W oryginalnej wersji używany jest długo dojrzewający, suszony dorsz, przywożony jeszcze w XVIII wieku z północy Europy aż do portów adriatyckich. Ryba ta była symbolem świątecznego domu i rodzinnej biesiady. Dziś składniki można znaleźć również w Polsce, choć czasem trzeba wybrać lokalne zamienniki i podejść do dania nieco bardziej elastycznie.
Składniki na bakalar na bijelo – przystosowane do polskich realiów
Kuchnia chorwacka bazuje na prostych, sezonowych składnikach, dlatego przygotowanie bakalaru na bazie polskich produktów wcale nie ujmuje oryginalnemu smakowi. Oto co będzie potrzebne:
Lista zakupów
- Suszony dorsz (lub filet ze świeżego dorsza, ew. solony) – 700 g
- Ziemniaki – 1 kg
- Czosnek – 6–8 ząbków
- Oliwa z oliwek – ok. 150 ml (można zastąpić wysokiej jakości olejem rzepakowym tłoczonym na zimno)
- Natka pietruszki – mały pęczek
- Liść laurowy – 2 szt.
- Świeżo mielony pieprz
- Sól (do smaku; suszony dorsz już bywa słony)
Wskazówka:
W Polsce suszony dorsz jest do kupienia w delikatesach lub na bazarach z rybami, ale świeży dorsz sprawdzi się równie dobrze. Jeśli użyjesz solonego dorsza (bacalhau), przed gotowaniem należy namoczyć go w wodzie minimum 24 godziny, kilkukrotnie ją zmieniając.
Bakalar na bijelo krok po kroku
Przygotowanie dorsza
- Jeśli korzystasz z suszonego lub solonego dorsza:
- Ryba musi być moczona w zimnej wodzie przez minimum 24 godziny. Wodę wymienia się co kilka godzin, by wypłukać sól i zmiękczyć rybę.
- Dorsza gotujemy w świeżej wodzie z dodatkiem liścia laurowego do miękkości (ok. 30–45 minut).
- Po ugotowaniu oczyszczamy mięso z ości i skóry, rozdrabniamy na niewielkie kawałki.
Gotowanie ziemniaków
- Ziemniaki obieramy, kroimy w kostkę i gotujemy do miękkości w osolonej wodzie.
- Odcedzamy – nie płuczemy, by zachować smak.
Łączenie składników
- Gdy wszystko jest ciepłe, łączymy dorsza z ziemniakami w dużej misce.
- Dodajemy drobno posiekany czosnek oraz natkę pietruszki.
- Całość polewamy oliwą extra virgin lub olejem rzepakowym.
- Ucieramy składniki drewnianą łyżką lub tłuczkiem do ziemniaków. Mieszamy energicznie aż całość uzyska kremową konsystencję, przypominającą pastę ziemniaczano-rybną („bijelo”).
- Doprawiamy solą i pieprzem do smaku.
Ostateczne przygotowanie i podanie
- Tradycyjnie bakalar serwuje się na ciepło lub w temperaturze pokojowej, z kromką chrupiącego chleba albo ciepłą bagietką.
- Można udekorować świeżą natką pietruszki oraz polać kilkoma kroplami dobrej oliwy.
Najczęstsze błędy i jak ich uniknąć
Przesolenie dania
Uważaj na ilość soli – suszony dorsz lub bacalhau mają jej dużo z natury. Kolejne solenie najlepiej przeprowadzić dopiero po połączeniu wszystkich składników i wstępnym smaku.
Konsystencja pasty
Bakalar na bijelo nie powinien być zbyt suchy ani zbyt rzadki. Jeśli masa wydaje się za gęsta, stopniowo dodawaj więcej oliwy, by uzyskać kremową konsystencję.
Brak aromatu czosnku
Nie żałuj czosnku – to on buduje głębię smaku. Dla złagodzenia ostrości można dodać część czosnku pieczonego.
Chorwackie święta w polskim domu
Przygotowanie bakalaru na bijelo to doskonały sposób na wprowadzenie śródziemnomorskiego klimatu do polskiego świętowania. To danie, które dzięki prostym składnikom i klarownemu smakowi trafi zarówno do tradycjonalistów, jak i odkrywców kulinarnych.
Wariacje i dodatki
Jeżeli chcecie, możecie urozmaicić danie o inne składniki, np. dorzucić odrobinę smażonej cebuli, zioła prowansalskie lub startą skórkę cytrynową. Warto podać z kieliszkiem wytrawnego białego wina lub domowego kompotu.
Podsumowanie
Chorwacki bakalar na bijelo to harmonijne danie, które – odpowiednio przyrządzone – zadowoli nawet najbardziej wymagających smakoszy. W polskich realiach nie musisz rezygnować z tej świątecznej tradycji – przepis na bakalar na bijelo wykorzystuje łatwo dostępne składniki i pozostawia wiele miejsca na własną, rodzinną interpretację.
Spróbuj przygotować bakalar na bijelo na Wigilię lub rodzinny obiad – zachwyci nie tylko miłośników ryb, ale także tych, którzy szukają w kuchni nowych, inspirujących smaków z różnych zakątków świata!