Bakalar na bijelo – klasyczny przepis na dorsza po chorwacku i jego domowa wersja
Czym jest bakalar na bijelo? Historia i znaczenie dania
Bakalar na bijelo to jedno z najbardziej rozpoznawalnych dań kuchni chorwackiej, szczególnie popularne na wybrzeżu Dalmacji oraz w rejonach nadmorskich. Główne miejsce w tej potrawie zajmuje suszony dorsz (bakalar), który przyrządzany jest w kremowej, czosnkowej postaci, tworząc aromatyczne i pożywne danie idealne na specjalne okazje. Najczęściej serwuje się go w okresie Bożego Narodzenia lub podczas postu, ale smakuje doskonale również na co dzień.
Skąd pochodzi tradycja przygotowywania bakalar na bijelo?
Historia bakalar na bijelo sięga kilku wieków wstecz. Dorsz jako ryba nie występuje naturalnie w Adriatyku, jednak dzięki żeglarzom i handlowcom suszony dorsz trafił do Chorwacji już w średniowieczu. Lokalna ludność szybko zaadaptowała ten składnik, wykorzystując go do przygotowywania wielu potraw – z których „na bijelo”, czyli na biało, jest jedną z najbardziej cenionych wariacji.
Składniki tradycyjnego przepisu
Do przygotowania klasycznej wersji bakalar na bijelo potrzebujemy:
- Suszony dorsz (bakalar) – najlepiej norweski, który wcześniej wymaga namoczenia;
- Oliwa z oliwek – najlepiej najwyższej jakości;
- Czosnek – świeży, dobrze wyczuwalny w smaku;
- Ziemniaki – gotowane, dodawane dla kremowości;
- Sól i pieprz – do smaku;
- Liść laurowy i natka pietruszki – opcjonalnie dla wzbogacenia aromatu.
Proporcje składników zależą od liczby porcji, jednak poniższy przepis pozwala przygotować potrawę dla czterech osób.
Lista składników:
- 400 g suszonego dorsza
- 400 g ziemniaków
- 5–6 ząbków czosnku
- 120 ml oliwy z oliwek (można dodać więcej według uznania)
- sól, pieprz do smaku
- opcjonalnie: natka pietruszki, liść laurowy
Tradycyjny sposób przygotowania bakalar na bijelo krok po kroku
Namaczanie dorsza
Suszony dorsz wymaga odpowiedniego przygotowania. Najlepiej namoczyć go w zimnej wodzie na 48–72 godziny, regularnie zmieniając wodę (co najmniej dwa razy dziennie). Dzięki temu ryba staje się miękka i gotowa do dalszej obróbki.
Gotowanie
- Ugotuj dorsza
Po namoczeniu rybę obgotowujemy we wrzącej wodzie (można dodać liść laurowy) przez około godzinę, aż mięso stanie się bardzo miękkie. - Oddziel mięso od ości i skóry
Po przestudzeniu należy dokładnie obrać rybę, pozbywając się ości i skóry. - Przygotowanie ziemniaków
Ziemniaki gotujemy w osolonej wodzie do miękkości i studzimy. - Miksowanie składników
Mięso dorsza łączymy z czosnkiem i ziemniakami. Następnie całość dokładnie rozgniatamy lub miksujemy, stopniowo dodając oliwę z oliwek, aż uzyskamy kremową, aksamitną konsystencję. Można to robić ręcznie, używając tłuczka do ziemniaków, lub mikserem dla gładkiej pasty. - Doprawianie
Na koniec dodajemy sól, pieprz, a także natkę pietruszki wedle uznania.
Podanie
Tradcyjnie bakalar na bijelo serwuje się na zimno jako pastę do chleba, najczęściej podczas wigilijnej kolacji lub innych świątecznych spotkań. Idealnie komponuje się z białym pieczywem lub chrupiącą bagietką.
Domowa wersja bakalar na bijelo – praktyczne wskazówki
Bakalar na bijelo da się łatwo przygotować także w domowym zaciszu. Oto kilka sprytnych rad, dzięki którym receptura stanie się jeszcze prostsza:
Zastąpienie dorsza
Jeśli nie masz dostępu do suszonego dorsza, możesz użyć świeżej lub mrożonej wersji – smak nieco się różni, lecz danie wciąż będzie wyśmienite. Warto jednak pamiętać, że suszony bakalar ma bardzo specyficzny, intensywny aromat i smak, który trudno zastąpić inną rybą.
Udoskonalenia smakowe
- Dodaj odrobinę soku z cytryny, aby podkreślić smak ryby.
- Użyj świeżo zmielonego czarnego pieprzu dla wyrazistości.
- Spróbuj delikatnie podsmażyć czosnek na oliwie przed dodaniem do masy, aby zyskać łagodniejszy smak.
Sposoby podania
Bakalar świetnie sprawdzi się nie tylko z pieczywem. Możesz podać go jako farsz do mini-tartinek, pastę do warzyw, a nawet jako dodatek do wytrawnych naleśników.
Ciekawostki i tradycje związane z bakalar na bijelo
- W Chorwacji bakalar na bijelo bardzo często serwuje się podczas Wigilii oraz w czasie Adwentu – w związku z tradycją spożywania ryb w czasie postu.
- W niektórych regionach do masy dodaje się także kapary lub oliwki, by wzbogacić jej aromat.
- Potrawa ta bywa nazywana „chorwackim odpowiednikiem włoskiego baccalà mantecato”.
Podsumowanie
Bakalar na bijelo to kwintesencja dalmatyńskiej tradycji, z powodzeniem przenoszona do nowoczesnej kuchni. Prosty skład, wyjątkowy smak i bogata historia sprawiają, że potrawa ta staje się nie tylko obowiązkowym punktem podczas świąt, ale i pysznym urozmaiceniem codziennego menu. Wykorzystując powyższy przepis, możesz łatwo przygotować ją w swoim domu i poczuć aromatyczną magię słonecznej Chorwacji – niezależnie od pory roku.