Peka – domowy przepis na tradycyjne chorwackie danie z mięsa i warzyw spod żeliwnej kopuły
Co to jest peka? Magiczny smak kuchni chorwackiej
Peka to jedno z najbardziej rozpoznawalnych dań kuchni chorwackiej. Spotykana głównie w Dalmacji, na wybrzeżu Adriatyku, urzeka prostotą i głębią smaku. To nie tylko posiłek – to kulinarne doświadczenie, które łączy rodzinę i przyjaciół przy wspólnym stole.
Cechą charakterystyczną peki jest sposób przygotowania: mięso i warzywa lądują w żeliwnym lub glinianym naczyniu z kopułową pokrywą, które następnie przykrywa się rozżarzonymi węglami lub żarem z ogniska. Aromaty wszystkich składników mieszają się powoli, tworząc wyjątkową harmonię smaków.
Skąd pochodzi peka i dlaczego warto ją zrobić?
Peka wywodzi się z tradycji bałkańskiej, gdzie od wieków przyrządza się ją podczas uroczystości, rodzinnych spotkań czy świąt. Przygotowanie tej potrawy to prawdziwa celebracja: wymaga czasu, cierpliwości i dobrego towarzystwa. Chociaż peka najlepiej smakuje w chorwackich knajpkach na łonie natury, coraz chętniej próbujemy odtworzyć ją we własnych kuchniach.
Warto sięgnąć po pekę, gdyż:
- Znakomicie łączy mięso, warzywa i aromatyczne przyprawy,
- Pozwala na kreatywność: można dowolnie zmieniać składniki według gustu,
- To pretekst do wspólnego gotowania i biesiadowania.
Peka krok po kroku: przygotowanie w domu
Choć najbardziej autentyczna peka powstaje pod żeliwną kopułą na ognisku, także w warunkach domowych można przygotować bardzo udaną wersję tego dania.
Składniki na klasyczną pekę
Podane proporcje wystarczą na 4-5 osób:
- 1 kg jagnięciny lub cielęciny (można wymieszać z wieprzowiną lub kurczakiem)
- 700 g ziemniaków
- 2-3 średnie marchewki
- 2 duże cebule
- 1 czerwona papryka
- 1 żółta papryka
- 2 dojrzałe pomidory
- 5 ząbków czosnku
- 100 ml oliwy z oliwek
- 120 ml białego wytrawnego wina
- Sól, pieprz do smaku
- 2-3 gałązki świeżego rozmarynu
- 1 łyżka suszonego tymianku
- 2 liście laurowe
- Dodatkowo: opcjonalnie bakłażan, cukinia, pietruszka do posypania
Wybór naczynia
Idealna będzie wysoka brytfanna lub głębokie naczynie żeliwne z pokrywą (może być typu Dutch oven). W wersji ogrodowej można kupić specjalną żeliwną pokrywę do peki.
Instrukcja przygotowania domowej peki
Krok 1: Przygotowanie składników
- Ziemniaki, marchew i pomidory obierz, pokrój na duże kawałki.
- Papryki pozbaw gniazd nasiennych, pokrój w paski.
- Mięso opłucz, osusz, pokrój na spore porcje (jak na gulasz lub pieczeń).
- Cebulę posiekaj w piórka, czosnek w plasterki.
Krok 2: Układanie w naczyniu
- Na dnie żeliwnego naczynia ułóż połowę ziemniaków i marchewek.
- Na warzywach rozłóż połowę cebuli, pomidorów i papryki. Posyp czosnkiem.
- Połóż mięso, dopraw hojnie solą, pieprzem, tymiankiem oraz rozmarynem.
- Przykryj resztą warzyw i ziemniaków.
- Skrop całość oliwą z oliwek i dolej białe wino.
Krok 3: Pieczenie pod „kopułą”
- Przykryj naczynie szczelnie pokrywką.
- W tradycyjnej wersji naczynie przykrywa się żarem – w domowych warunkach włóż je do piekarnika, nagrzanego do 180°C (góra-dół, bez termoobiegu).
- Piecz przez ok. 2 – 2,5 godziny. Nie podnoś pokrywki, by nie uciekały aromaty!
- Po tym czasie sprawdź miękkość mięsa i ziemniaków.
Krok 4: Doprawianie i wykończenie
- Gdy mięso będzie kruche, odkryj je na ostatnie 10-15 minut, by warzywa lekko się podrumieniły.
- Przed podaniem posyp świeżą natką pietruszki.
Wskazówki i wariacje na temat peki
Jakie mięso wybrać?
Najczęściej używaną bazą jest jagnięcina (prawdziwa tradycja dalmatyńska), ale sprawdzi się również cielęcina, wieprzowina, wołowina lub drób. Kombinacja kilku rodzajów mięsa to również dobry wybór.
Jakie warzywa dodać?
Standardowy zestaw to ziemniaki, marchew, cebula, papryka i pomidory, ale doskonale komponują się również bakłażan, cukinia czy dynia.
Czy trzeba mieć oryginalną kopułę?
Nie. Jeśli nie posiadasz żeliwnej pokrywy do peki, użyj solidnej brytfanny z dobrą pokrywką lub naczynia typu Dutch oven. Na grillu lub w ogrodzie możesz spróbować wykorzystać żeliwną pokrywę, przykryć nią składniki i nałożyć żar z węgla.
Serwowanie peki
Pekę podaje się prosto w naczyniu, w którym się piekła. Idealnie smakuje z domowym chlebem, który doskonale chłonie aromatyczny sos. Do tego warto podać świeżą, chrupiącą sałatę lub klasyczną sałatkę szopską. Danie doskonale komponuje się z lekkim białym chorwackim winem.
Podsumowanie
Przygotowanie peki w domu to nie tylko kulinarna przygoda, ale także podróż do magicznej Chorwacji bez wychodzenia z własnej kuchni. Warto poświęcić czas i energię, by poczuć autentyczne smaki Dalmacji, spędzić czas z bliskimi i zaserwować im danie, które na długo zostanie w pamięci. Odważ się eksperymentować ze składnikami, poznawaj nowe smaki i daj się oczarować peki!
Czy już czujesz aromat rozmarynu i czosnku, unoszący się z piekarnika? Jeśli tak – peka to danie właśnie dla Ciebie!